Kustosica: Adna Muslija
KRAK Centar za savremenu kulturu (Hamze Hume bb, Bihać)
29.9. – 10.11. 2023.
Otvaranje izložbe: petak, 29.9.2023. 19h

Izložba finalista i finalistica Zvono nagrade uvijek je na svojstven način prikazivala divergentne umjetničke prakse, te ukazivala na širok spektar problematiziranih tema i narativa. Ipak, svaka od njih sa sobom je nosila specifičnu tačku susreta. Promatranje izvjesne srodnosti i bliskosti unutar raznolikih izložbenih postavki, u kontekstu ovogodišnje izložbe otvorilo je interesantna teorijska pitanja. 

Naime, po prvi put u užem izboru za najstimulativnije priznanje, koje se dodjeljuje umjetnicima_cama do 35 godina starosti, osim vizuelnih umjetnika, našle su se jedna pjesnikinja i jedan reditelj. Dakle, odabir stručnog žirija, u čijem su sastavu bile umjetnica Yvonne Petkus, kustosica Claudia Zini i kustos Mladen Banjac, nametnuo je pomalo zaboravljenu raspravu o tome šta zapravo podrazumijevaju savremene umjetničke prakse u Bosni i Hercegovini. 

Dobitnik ovogodišnje nagrade, umjetnik Bojan Stojčić, svojom praksom već godinama kontinuirano doprinosi gore navedenoj raspravi. Djelujući u medijskom rasponu od filma do efemernih pjesničko-filozofskih intervencija u javnom prostoru, predano se poigrava sa (ne)materijalnim – historijski događaji i mjesta postaju objektom poetske analize, a ideološko i kulturno naslijeđe predmetom dekonstrukcije. Svesrdno protiveći se (auto)kolonijalnim narativima, Stojčić ponekad cinično i “narodski”, a ponekad filozofski i analitično ispisuje drugu historiju “drugog”. Nadopunjujući takav pristup metodologijama dokumentaristike, autor ne samo da doprinosi raspravi o savremenoj bh. umjetnosti, već provocira savremenu historiju Bosne i Hercegovine kakvu je poznajemo. Upravo zato, Zvono nagrada uz druga internacionalna priznanja legitimira oznaku najznačajnijeg umjetnika mlađe generacije u zemlji. 

Poezija i poetsko koju je Stojčić utkao u umjetničko redefiniranje historije i historijskog, u radu Farah Hasanbegović ima nešto drugačiji odjek. Mladi redatelj koji djeluje na polju animacije jedinstveno je osvježenje na sceni. Osim medija animacija, koji je zbog nezastupljenost na sceni gotovo sveden na nivo kurioziteta, autorova praksa predočava tematski okvir koji je istovremeno i izuzetno prisutan i zanemaren – okvir fenomena sjećanja. Navedeni paradoks proizilazi iz vrlo jednostavne činjenice: Hasanbegović se bavi sjećanjem na djetinjstvo, koje nije nužno vezano za rat. Poetski narativi o rođendanskim tortama, dječijim traumama i adolescentskim čežnjama izvučeni su iz međuprostora podsvjesnog, sjećanja i maštanja, te transformirani u jednostavne linijske crteže u pokretu. 

Katarina Gotić, za razliku od Stojčića i Hasanbegović koji poeziju skrivaju tamo gdje je najmenje očekujemo, svoju pjesničku praksu ciljano mijenja vizualnom. Kroz asamblaže, kolaže i zvučne instalacije ova umjetnica, značenja koja su neizbježno politična, politička i ideološka, zamjenjuje različitim semiotici opirućim umjetničkim formama. Rezultat takve prakse jesu neartikulisani vizuelni krikovi, koji od inicijalnog revolta postojećim političkim strukturama i odnosima moći prerastuju u sveopći asemični bunt protiv ideološkog kao takvog. Lični bijes i frustraciju utapa u kolektivno društveno nezadovoljstvo, te opredjeljujući se za participativne umjetničke prakse umjetnost koristi kao prostor emancipatornog izražavanja. 

Denis Haračić pak kroz čisto vizualne predstave – crtež, slikarstvo i grafiku – nezadovoljstvo društveno-političkom stvarnosti kanališe kroz duboku, samosvjesnu analizu vlastitog bića, duha i postojanja. Nimalo egoistično, a posve samo-kritično vizualnim predstavama individue transponuje i simbolički prikazuje stanje kolektivne svijesti. Višegodišnji proces samo-dekonstrukcije koji se materijalizirao kroz deformisane autoportrete, Haračić nadopunjuje verbalnim – audio instalacije, sačinjene od monologa, autora uvode u sferu poezije. Umjetnikovi monolozi, koji graniče sa filozofsko-psihoanalitičkom introspekcijom, zapravo su rezultat eksperimentalnog zadiranja u medij poezije i zvuka. Unatoč formalnom eskapizmu, Haračić ostaje vjeran vizuelnom, te na taj način biva jednim od onih umjetnika koji potvrđuju relevantnost likovnih umjetnosti u kontekstu savremene bh. scene. 

Osim što predstavlja prakse koje naglašavaju istinski medijski diverzitet mlade bh. savremene scene i zrelost promišljanja umjetnika_ica, ova izložba očituje i intermedijski upliv poezije u vizualno-konceptualne prakse. Samim time, kao odgovor na pitanje postavljeno u prvim redcima ovog teksta, o zajedničkom nazivniku divergentnih umjetničkih izražaja, nameće se ideja o poeziji u proširenom polju – pokušaju da se u savremeni iskaz upiše što više života.